Залаты век беларускіх кінатэатраў.
1911-1914
Mінск
1911–1914 гады былі залатым векам беларускіх кінатэатраў і публікацый пра іх.
У кастрычніку 1911 года часопіс «Сіне-Фона» паведамляў, што ў Мінску дзейнічаюць чатыры «электратэатры»: «Гігант», «Эдэм», «Мадэрн» і «Ілюзіён».1 Фільм «Пахаванне Льва Талстога» быў забаронены для паказу ва ўсіх гэтых тэатрах.2
Уладальнікі кінатэатраў часта змяняліся. У сакавіку 1911 года браты Гольд прадалі «Мадэрн» Міранскаму, які пазней перапрадаў яго Фрумкіну. Прыкладна ў той жа час Ліхадзіеўскі набыў «Ілюзіён» у Натансона і Фішбэйна.3 Да лістапада 1912 года *«Ілюзіёнам» *валодаў Фельдман.4 «Эдэм» належаў Крэйнгелю і Шнітману, а «Гігант» — Ліфшыцу і Сляпяну.5
Пахаванне Ільва Талстога ў Яснай Паляне, 1910.
Крыніца: https://antikvaria.ru/product/pokhorony-tolstogo-v-yasnuyu-polyanu/
Кінатэатр «Гігант», здаецца, лічыўся найлепшым сярод мінскіх кінатэатраў:
…Глядзельная зала на 500 месцаў з трыма шырокімі праходамі, рады крэслаў з добрым інтэрвалам, два ўваходы і тры аварыйныя бакавыя выхады — гэта грандыёзнае памяшканне, напоўненае паветрам і святлом, бездакорна спланаванае як з пункту гледжання пажарнай бяспекі, так і зручнасці для гледачоў.»6
Часопіс «Сіне-Фона»
Захар’еўская вуліца ў Мінску, 1910-я, Аўтар A. Паўловіч.
Крыніца: https://m.russiainphoto.ru/exhibitions/1989/
Пазней «Сіне-Фона» апісваў Мінск і яго чатыры кінатэатры наступным чынам:
- «Гігант» — … Вялізная зала на 500 месцаў. Адно вялікае фае, падзеленае калонамі на некалькі памяшканняў, — гэта мноства раслін, святла, паветра і прасторы. …
- «Эдэн», які належыць спадарам Шнітману і Стэпэ, таксама знаходзіцца на Захар’еўскай вуліцы, на другім паверсе. Зала на 270–300 месцаў. Вялізнае фае, раскошна і мастацкі аформленае: люстраныя сцены, мэбля ў стылі ракако, сотні электралямпачак, мноства дэкаратыўных раслін — усё гэта выглядае казачна, быццам зачараванае. Там выступае цудоўны сімфанічны аркестр пад кіраўніцтвам спадара Гінзбурга. Па прыгажосці, вытанчанасці і элегантнасці «Эдэн» можа спаборнічаць з любым сталічным кінатэатрам.7
Вуліца Захар’еўская каля скрыжавання з Кашарскай у Мінску, 1907.
Крыніца: https://picryl.com/media/miensk-zacharaskaja-kasarskaja-mensk-zaharaskaya-kasharskaya-1907-3-856932
- «Мадэрн» — зала на 200–220 месцаў, 1 фае…
- «Ілюзіён» размешчаны ў самым цэнтры горада, насупраць гарадскога сада. Зала разлічана на 130–150 чалавек. Яна невялікая, сціплая, але аформленая з густам… 8
Пасля пажару ў кінатэатры расійскага горада Балогае ў лютым 1911 года, які забраў 64 жыцці, адзін з членаў Мінскай гарадской думы спрабаваў (хоць і безвынікова) дамагчыся закрыцця ўсіх кінатэатраў горада. «Сіне-Фона» паведамляў, што вынікі праверкі будуць «абвешчаныя пазней».9
Хаця фільмы ў той час яшчэ не мелі гукавой дарожкі, цішыні ў кінатэатрах не было. У «Мадэрне» Смаленскі спяваў на ідышы песню «Ліст да мамы» падчас паказу аднайменнай стужкі.10
Гэтую песню напісаў у 1907 годзе ўраджэнец Пінска Саламон Смулевіч пасля эміграцыі ў ЗША. Яна распавядае пра невыкананае абяцанне новаспечанага амерыканца напісаць ліст сваёй маці, што засталася ў старой краіне.
«Гігант» задавольваў публіку выступамі запрошаных артыстаў — «трынаццацігадовая спявачка Берта Ротэнберг, электрычны чалавек Альва Стонж і дзевяцігадовыя гітарысты, браты Бесяневічы».11 Пазней з’явіўся хор пад кіраўніцтвам М.А. Шышкіна.12 У пэўны момант у «Эдэне» выступала дзіцячая трупа ліліпутаў — выступ меў «вялікі поспех».13
Фільмы ў кінатэатрах Мінска мяняліся двойчы на тыдзень: па панядзелках і чацвяргах.14
Тэрмін «парыжскі жанр» выкарыстоўвалі для абазначэння парнаграфічных фільмаў, якія паказвалі ў Маскве і Пецярбургу, звычайна позна ўвечары.15 Мінск тут таксама не быў беззаганны. «Гігант» спрабаваў паказаць фільм «Гісторыя граху» даўжынёй 1300 метраў, але «мясцовая паліцэйская цэнзура скараціла фільм на 300 метраў, выдаліўшы ўсе сцэны, што “вялі да спакусы”». 16
У маі 1912 года кінэматаграфічныя кампаніі «Сіла» і «Патэ» аб’ядналі намаганні для здымкаў фільма «Белая кветка» ў Мінску, і ўжо ў чэрвені яго паказалі на экранах горада.17 Магчыма, гэта адзіны паўнавартасны фільм, які быў зняты на тэрыторыі Беларусі да з’яўлення студыі Белдзяржкіно.
Петрапаўлаўская вуліца ў Мінску, пачатак XX стагоддзя.
Крыніца: https://gorodminsk.blogspot.com/2016/03/blog-post_24.html
У маі 1914 года ў Мінску з’явіўся новы тэатр — «Люкс», што адкрыў Сахарман на Пятрапаўлаўскай вуліцы. Абсталяваннем залы займаўся Н.Л. Рубенчык, якога называлі былым «гаспадаром» тэатра «Гігант».
«Афармленне тэатра не патрабуе паляпшэнняў: ніжняя зала, шмат выхадаў, добрая вентыляцыя, зручнае размяшчэнне. Завеса паднятая высока, што дазваляе свабодна бачыць сцэну нават з апошніх радоў. Запрошаны добры аркестр. Тэатр разлічаны на 300 месцаў, але ўжо ў першы дзень было прададзена каля 2500 білетаў на 5 сеансаў».18
1 «Сіне-Фона», 15 кастрычніка, 1911, Нумар 2, с. 16.
2 «Сіне-Фона», 15 студзеня, 1911, Нумар 8, с. 16.
3 «Сіне-Фона», 1 сакавіка, 1911, Нумар 11, с. 20.
4 «Сіне-Фона», 24 лістапада, 1912, Нумар 5, с. 35.
5 «Сіне-Фона», 15 кастрычніка, 1911, Нумар 2, с. 20.
6 Ibid.
7 «Сіне-Фона», 25 мая, 1913, Нумар 18, с. 26.
8 Ibid.
9 «Сіне-Фона», 15 сакавіка, 1911, Нумар 12, с. 11.
10 «Сіне-Фона», 15 кастрычніка, 1911, Нумар 2, с. 16. Сам артыкул не дае дакладнага адказу на тое, ці меў фільм такую ж назву, як і песня. Аднак факт існавання фільма *«Ліст да маці» (A Brivele der Mamen)* пацвярджаецца тым, што ён уключаны ў каталог «Вялікае кіно: каталог захаваных расійскіх мастацкіх фільмаў», аўтары: В. Іванава, В. Мыльнікава, С. Скавароднікава, Ю. Цівіян, Р. Янгіраў. — Масква, 2002. — С. 101–102.
11 «Сіне-Фона», 15 студзеня, 1912, Нумар 8, с. 19.
12 «Сіне-Фона», 24 лістапада, 1912, Нумар 5, с. 35.
13 «Сіне-Фона», Ibid.
14 «Сіне-Фона», 15 студзеня, 1912, Нумар 8, с. 19.
15 Міхайлаў, В. П. Апавяданні пра кіно старой Масквы. — Масква: Мацерык, 2003. — С. 237–242.
16 «Сіне-Фона», 1 снежня, 1911, Нумар 5, с. 25.
17 «Сіне-Фона», 1 чэрвеня, 1912,Нумар 17, с. 20.
18 «Сіне-Фона», 10 мая, 1914, Нумар 16, с. 42.