Залаты век беларускіх кінатэатраў.
1911-1914
Пінск • Нясвіж • Слуцк
Пінск
Адзіны тэатр у горадзе — драўляны будынак, які належаў спадару Целятніцкаму — закрылі ўлетку 1911 года. Бо ён лічыўся недастаткова бяспечным у выпадку пажару. На яго месцы спадар Баярскі запланаваў новы, мураваны тэатр, бліжэй да цэнтра.1 Ён адкрыўся ўжо да студзеня.2
Пінск, вул. Плеўская, 1910-1914.
Крыніца: https://picryl.com/media/pinsk-pleskaja-pinsk-pleskaya-1910-14-c5c691
На сайце «Беларустурыст» прыводзіцца больш дэталяў: Баярскі — гэта Давід Лейбавіч Баярскі, сын гандляра. Сваю новую тэатральную залу ён адкрыў на рагу Інжынернай (цяпер вул. Веры Харужай) і Прадольна-Школьнай (цяпер вул. Васіля Каржа). Спачатку, як паведамляецца, Баярскі разглядаў варыянт назвы «Луўр», але з нейкай прычыны адмовіўся ад яе — і ў выніку назваў тэатр «Казіно». 3
Пінск, тэатр «Казіно», пачатак XX стагоддзя.
Крыніца: у адкрытым доступе.
Кінатэатр «Казіно» карыстаўся велізарнай папулярнасцю — патрапіць на сеанс было зусім няпроста. Жадаючых было так шмат, што адміністрацыі даводзілася час ад часу дастаўляць дадатковыя крэслы. Кіно працавала сем дзён на тыдзень. Акрамя мастацкіх стужак, тут паказвалі навуковыя і гістарычныя фільмы. Уладальнікі былі людзьмі прагрэсіўнымі — часта ездзілі за мяжу і стараліся прывозіць адтуль найноўшыя тэхналогіі. У «Казіно» ўсталёўвалі сучаснае абсталяванне і дэманстравалі апошнія навінкі кіно.4
Нясвіж
Нясвіж, Ратуша, 1910.
Крыніца: https://etoretro.ru/pic190310.htm
Спадар Гольдберг адкрыў кінатэатр «Ілюзіён» у лістападзе 1911 года. «У адсутнасці іншых тэатраў “Ілюзіён” наведвае ўся гарадская публіка; ён не блішчыць раскошай, але маленькая зала і фае выглядаюць даволі ўтульна». 5
Слуцк
Слуцк, вул. Шырокая, пачатак XX стагоддзя.
Крыніца: https://www.sb.by/articles/obrazovanie-po-slutski-reputatsiya-i-prestizh.html
Раней мы ўжо ўзгадвалі пра тэатр «Лотас» у Слуцку. Адна з кінастужак, што дэманстравалася там, — «Рагнеда», кароткаметражны фільм, зняты ў 1911 годзе.6 «Рагнеду» зняў не хто іншы, як Якаў Пратазанаў — для вытворчай кампаніі «Глорыя».7 (вытворчая кампанія — заўв. рэд.) Сюжэт фільма не захаваўся, але ёсць усе падставы меркаваць, што ён мог быць прысвечаны Рагнедзе Полацкай, дачцэ Рагвалода. Паводле летапісаў, Уладзімір забіў яе бацьку і прымусова ўзяў Рагнеду ў жонкі.
1 «Сіне-Фона», 15 лістапада, 1911, Нумар 4, с. 22.
2 «Сіне-Фона», 15 студзеня, 1912, Нумар 8, с. 19.
3 Кінатэатр «Казіно» / Пінскі драмтэатр (Брэсцкая вобласць) https://belarustourist.by/turistam/sights/kinematograf-kazino-pinskiy-dramteatr-brestskaya-oblast/ Прагледжана 10 сакавіка 2025.
4 Ibid.
5 «Кінэ-Часопіс», 23 снежня, 1912, Нумар 24, с. 24.
6 «Пайшлі ў “Эдэн”, альбо як і дзе глядзелі кіно ў Полацку на пачатку ХХ стагоддзя», 12 кастрычніка 2017. https://gorod214.by/new/354. Прагледжана 8 сакавіка 2025.
7 https://www.imdb.com/title/tt8663576/ Прагледжана 9 сакавіка 2025.