Залаты век беларускіх кінатэатраў.
1911-1914
Віцебск, частка III
Старыя кіначасопiсы пакінулі нам шыкоўныя апісанні віцебскіх тэатраў.
І хоць «Кінэ-Часопіс» высока ацэньваў самі віцебскія тэатры, аўтару зусім не падабаліся паводзіны некаторых гледачоў:
«Але, мабыць, найбольшае ліха не толькі ў кінатэатрах, а наогул на ўсіх прадстаўленнях — гэта дэманстратыўнае нашэнне капелюшоў, якія ў віцебскіх тэатрах ніхто не здымае, нягледзячы на прастору ў зале ці, наадварот, на цеснату і духату.
Калі перад вамі сядзіць дама ў капелюшы з пёрамі, крыламі і шырокімі палямі або мужчына буржуазнага класу ў футравай шапцы, які не сядзіць спакойна, а круціцца то направа, то налева, вы ўбачыце на экране вельмі мала і пакінеце залу з сапсаваным настроем і шкадаваннем пра змарнаваны час.
Калі ваша суседка прычапіла капялюш да валасоў доўгай шпількай, востры канец якой тырчыць на чвэрць аршына ад галавы, то вы сур’ёзна рызыкуеце атрымаць драпіну або нават пракалоць твар ці вочы. Толькі наша расійская неахайнасць, заснаваная на спрадвечных прынцыпах «авось» ды «нябось», і адсутнасць уласнай ініцыятывы, якая вырасла з асаблівасцяў расійскага жыцця, не дае нам прыняць рашучыя меры супраць гэтага ліха. А між тым у некаторых гарадах ужо ёсць добрыя прыклады, вартыя пераймання. Згадаем два з іх.
У канцы лета мінулага, 1912 года, курскі губернатар Муратаў забараніў жанчынам, “узброеным” доўгімі шпількамі ў капелюшах, уваход у тэатры губерні. А ў тэатры Пецярбургскага народнага дома імператара Мікалая II усе гледачы — незалежна ад полу і ўзросту — абавязаныя здымаць капелюшы, кепкі і шапкі і не надзяваць іх да канца прадстаўлення.
Чаму людзі маюць гэткую агідную звычку — прычыняць іншым нязручнасці і непрыемнасці, якіх самі сабе не жадаюць? Няўжо мы заўсёды павінны чакаць, каб пра нас паклапаціліся ўлады?
Мне здаецца, тут не так ужо складана прыдумаць простае правіла: уладальнікі тэатраў (імпрэсарыа, прадпрымальнікі) маюць абсалютнае права патрабаваць, каб наведвальнікі здымалі ў зале галаўныя ўборы — і паверце, у выніку публіка застанецца задаволеная такім разумным рашэннем.»1
«Кінэ-Часопіс»
Аб'ява для жанчын.
Крыніца: https://www.loc.gov/exhibits/treasures/tr22c.html#obj42
У сакавіку 1913 года «Кінэ-Часопіс» апублікаваў падрабязны агляд другіх віцебскіх тэатраў. Паведамлялася, што адкрыўся новы тэатр — «Адэон» — на тым самым месцы, дзе два гады таму дашчэнту згарэў драўляны будынак. Новымі ўладальнікамі сталі Вітольд Лапацкі і Абрам Гольдман.
«”Адэон” быў невялікім у параўнанні з іншымі віцебскімі тэатрамі — ён быў разлічаны на 210 гледачоў. Кошт білетаў вагаўся ад 15 да 45 капеек.
У будынку было два аварыйныя выхады.
За парадкам у тэатры і дакладнай працай сочаць самі ўладальнікі. Даволі паказальнай з’яўляецца арганізацыя чакання перад сеансам: для публікі трэцяга разраду была адна зала, а для першых і другіх катэгорый — асобнае фае.
“Арыгінал-Біяскоп” на 250 месцаў, які належаў спадарыні Харынай, займаў выгаднае месца — у цэнтральнай частцы горада, на найбольш людным участку галоўнай вуліцы — але справы ішлі кепска.
Тэатр “Ілюзіён” адкрыўся на пачатку таго ж года — проста насупраць. Аднак праблема была не толькі ў канкурэнцыі.
“Арыгінал-Біяскоп” размяшчаўся на пятым паверсе вялікага мураванага будынка. Вузкі і крывы калідор, бедна і занадта проста абстаўленае фае, адносна невялікая зала (22 на 9 аршынаў), адсутнасць усялякага дэкору, недастатковая вентыляцыя — усё гэта спрыяла таму, што публіка пакідала “Арыгінал-Біяскоп” і ішла ў “Ілюзіён”.
Таму, як пісаў “Кінэ-Часопіс”, у “Арыгінал-Біяскопе” былі дзешавейшыя білеты і яго наведвала пераважна “звычайная” публіка. Нядзіўна, што ў гэтым тэатры гледачы паводзяць сябе свабодна: вульгарныя і плоскія жарты, рогат, воплескі падчас удалых сцэн і тупанне нагамі падчас зацягнутых антрактаў — з’явы тут звычайныя».2
«Кінэ-Часопіс»
Віцебск, вуліца Смаленская, 1910.
Крыніца: https://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page
У верасні 1911 года «Ілюзіён», які належаў спадару Цэйтліну і Ка, спыніў працу пасля шасці гадоў існавання. На той момант Элкін ужо быў уладальнікам двух тэатраў «Вулкана» і «Гіганта».3 У кастрычніку 1911 года «Ілюзіён» перайшоў да спадара Казарноўскага, але было ўжо позна — тэатр выратаваць не ўдалося, і ён закрыўся.4
У тым жа месяцы быў адкрыты новы тэатр (назва яго не пазначалася), і, відаць, гэта так узрушыла спадара Вышынку, што ён падаў заяўку на будаўніцтва яшчэ аднаго тэатра — на гэты раз пад назвай «Глорыя» і на тэрыторыі былога «Вулкана», які ўжо не працаваў.5
У маі 1913 года ўлады Віцебска далі дазвол на «арганізацыю» у горадзе новага тэатра, кіраваць якім павінна была Рахіль Цірэльсон.6
1 «Кінэ-Часопіс», 23 лютага, 1913, Нумар 4, сс. 17-20.
2 «Кінэ-Часопіс», 23 сакавіка, 1913, Нумар 6, сс. 25-27.
3 «Кінэ-Часопіс», 23 верасня, 1911, Нумар 18, с. 15.
4 «Сіне-Фона», 15 кастрычніка, 1911, Нумар 2, с. 48.
5 «Сіне-Фона», 12 кастрычніка, 1913, Нумар 1, с. 31.
6 «Кінэ-Часопіс», 25 мая, 1913, Нумар 18, сс. 22.