Кінарэсбел выходзіць на сцэну
1922
Генуэзская канферэнцыя, якая адкрылася 10 красавіка 1922 года, была скліканая для таго, каб краіны-пераможцы ў Першай сусветнай вайне абмеркавалі пытанні пасляваеннага эканамічнага аднаўлення Еўропы. Таксама былі запрошаныя Расійская Сацыялістычная Федэратыўная Савецкая Рэспубліка (РСФСР) і Веймарская Германія. Паводле гісторыка Дзмітрыя Раманоўскага, незадоўга да пачатку канферэнцыі Беларусь і іншыя сацыялістычныя рэспублікі падпісалі пратакол, згодна з якім прадстаўленне іх інтарэсаў было даручана РСФСР.1 Германія і Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі пачалі развіваць гандлёвыя сувязі яшчэ да таго, як Германія афіцыйна прызнала Беларусь у лістападзе 1922 года.2
Нямецкі канцлер Ёзэф Вірт з савецкай дэлегацыяй — Леанідам Красіным, Георгіем Чычэрыным і Адольфам Ёфэ.
Крыніца: Bundesarchiv, Bild 183-R14433 / CC-BY-SA 3
У артыкуле, надрукаваным у «Звяздзе» 10 мая 1922 года, паведамляецца, што Антон Баліцкі, на той момант намеснік народнага камісара асветы (Наркам асветы), выступіў на Эканамічнай канферэнцыі з дакладам пра стан кінаіндустрыі. Ён заявіў:
Антон Баліцкі
Падобныя скаргі на кантрабандыстаў і сумнеўную якасць фільмаў будуць паўтарацца яшчэ неаднаразова ўжо пасля таго, як «Кінарэсбел» пачне сваю працу.
У тым жа артыкуле ў «Звяздзе» паведамлялася, што пры Наркаме асветы плануецца стварыць адмысловую кінапракатную кантору. Яна мела атрымліваць фільмы з РСФСР і з-за мяжы — у прыватнасці, з Польшчы і Германіі.4
Праз тры дні, 13 мая 1922 года, «Звязда» абвясціла пра стварэнне «Кінарэсбела» і прызначэнне Дынерштэйна на пасаду кіраўніка.5 Мы пакуль не выявілі ў архівах або газетах дакладнага пераліку фільмаў, якія былі даступныя беларускаму гледачу ў 1922 годзе. Аднак нам удалося знайсці асобнік маскоўскага часопіса «Кіна-Фот», дзе змешчаны спіс фільмаў, што ішлі ў Маскве ў тым годзе. Цалкам магчыма, што некаторыя з іх даехалі і да Мінска.
Кiна-Фот/Kino-Fot (абноўлена).
Крыніца: https://collections.library.yale.edu/catalog/16188780
Мы ўжо ведаем, што беларусы мелі магчымасць паглядзець фільмы «Таямніцы Нью-Ёрка» (Каб даведацца больш пра паказ «Таямніц Нью-Ёрка» ў Беларусі — націсніце тут) і «Айцец Сергій». (Каб даведацца больш пра паказ «Айца Сергія» ў Беларусі — націсніце тут).
Часопіс «Кіна-Фот» паведамляе, што масквічы мелі магчымасць паглядзець фільм «Улада пачуццяў», хоць нам не ўдалося адшукаць дадатковую інфармацыю пра гэтую стужку.Паводле таго ж выдання, яна ішла ў пары з аднакатушачным фільмам «Амерыканская камедыя».
Сярод іншых згаданых фільмаў — «Таямніца Жака», — якая, відаць, мела французскае паходжанне, хоць мы не выявілі канкрэтнага фільма з такой назвай. Таксама паказвалі дзве нямецкія карціны: «Цені мінулага» і «Вочы муміі».
Фільм «Разбойнік Кудэяр» быў расійскай стужкай з удзелам Пятра Баксеева, але знайсці якія-небудзь здымкі або кадры з гэтай стужкі не ўдалося.6 «Раб жанчыны» (1917) — яшчэ адзін расійскі фільм, пра які таксама няма ніводнай выявы.7 Што да фільма «1001 ноч», некалькі розных стужак маюць такую назву, але, верагодна, маецца на ўвазе нямецкі фільм «Сумурун», вядомы таксама пад назвай «Адна арабская ноч». «Тры маскі» быў французскім фільмам. Што да «Згубленай мары», то адпаведнага фільма або пацверджання яго існавання знайсці пакуль не ўдалося.
Плакат да фільма «Сумурун».
Крыніца: https://www.sothebys.com/en/buy/_vintage-bernd-steiner-sumurun-movie-poster
Плакат да фільма «Адна арабская ноч / Сумурун».
Крыніца: https://en.todocoleccion.net/cinema-photos-postcards/sumurun-una-noche-arabia-ernst-lubitsch-1920-pola-negri-programa-mano-revista-accion~x421074954
14 мая 1922 года газета «Звязда» паведамляла, што мінскія кінатэатры “з пачатку студзеня прынеслі чысты прыбытак у 700 мільёнаў рублёў”.8
У любым выпадку, калі ўлічыць, што Фотакінааддзел павінен быў сам сябе фінансаваць, згодна з новай эканамічнай палітыкай (НЭП),
Хоць у маі Антон Баліцкі і актыўна гаварыў пра стварэнне «Кінарбэселу», ён, здаецца, сам хацеў абмежаваць сферу яго дзейнасці. У чэрвені 1922 года Баліцкі выступіў супраць перадачы кінатэатраў пад кіраванне «Кінарбэселу», але яго меркаванне не прынялі9 Відавочна, Баліцкі хацеў, каб «Кінарэсбел» займаўся выключна закупам і пастаўкай фільмаў, але не меў кантролю над самімі кінапляцоўкамі.
17 мая «Звязда» паведамляла, што Фотакінааддзел наладзіў прамыя сувязі з кінапракатнымі канторамі РСФСР. У артыкуле адзначалася, што гэта «дасць магчымасць атрымліваць фільмы на выбар, а не паказваць стужкі сумнеўнай якасці. Менавіта апошнія сталі прычынай падзення наведвальнасці кінатэатраў».10 Газета таксама паведамляла, што Наркам асветы будзе «бясплатна перадаваць клубам фільмы для часовага карыстання з мэтай арганізацыі паказаў».На той момант, паводле матэрыялу, у 30 клубаў ужо было перададзена 30 стужак.11
Вяртаемся да пераліку фільмаў, згаданых у часопісе «Кіна-Фот».
Плакат да фільма «1001 ноч».
Крыніца: https://www.imdb.com/title/tt0154358/?ref_=mv_close
Плакат да фільма «Вочы муміі».
Крыніца: https://www.themoviedb.org/movie/28197-die-augen-der-mumie-ma/images/posters
Кадар з фільма «Тры маскі», 1921 год.
Крыніца: https://www.alostfilm.com/2014/04/the-three-masks-first-french-talking.html
Пазней «Звязда» паведаміла, што кінатэатр «Мадэрн» (газета не ўжывала яго новую назву — «Інтэрнацыянал») будзе закрыты на лета. Абсталяванне было перавезена.12
Навіны кіно за май завяршыліся аб’явай у «Звяздзе»: «Кінааддзел атрымаў новую партыю выдатных фільмаў для паказу ў мясцовых тэатрах». На жаль, у тым паведамленні не згадвалася ніводнай назвы фільма.13
А ўжо 1 чэрвеня 1922 года «Кінарэсбел» афіцыйна распачаў сваю працу.
1 Знешняя палітыка Беларусі: Зборнiк дакументаў і матэрыялаў, T. 1, Minsk 1997, S. 243, цытуецца ў працы Раманаўскага Дмітрыя. Belarus und Weimar-Deutschland wirtschaftliche, wissenschaftlich-technische und kulturelle Beziehungen/Беларусь і Веймарская Германія: эканамічныя, навукова-тэхнічныя і культурныя адносіны. Гамбург, выдавецтва Disserta Verlag., 2015, c. 69.
2 Раманоўскі, с. 70.
3 Кинематографическое дело/Кінематаграфічны бізнес. Звезда/Звязда 10 мая 1922/ May 10 1922.
4 Ibid.
5 Кинарэсбел/Kinoresbel Звезда/Звязда 13 мая 1922/ May 13 1922.
6 https://www.kino-teatr.ru/search/182593811/896792/
7 https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/empire/12517/annot/
8Доходность кинематографов Звезда1922 14 Май.
9 Недатированный/Undated. В Горисполком/Да гарадскога выканаўчага камітэта. Национальный архив Республики Беларусь (НАРБ)/Нацыянальны архіў Рэспублікі Беларусь (НАРБ). Фонд/Фонд 42 опис/опіс 1 дело/справа 133 документ/дакумент 6.
10 Улучшение кинематографического дела/Паляпшэнне кінематаграфічнай справы. Звезда/Звязда 17 мая 1922/ May 17 1922.
11 Кино-фильмы для клубов/Кінафільмы для клубаў. Звезда/Звязда 10 мая 1922/ May 10 1922.
12 Закрытие “Модерна”/Закрыццё “Мадэрна”. Звезда/Звязда 21 мая 1922/ May 21 1922.
13 Новые Кино-фильмы/Новыя кінафільмы.Звезда/Звязда 28 мая 1922/ May 28 1922.